صنعت نفت در ایران ۱۱۳ ساله شده است. تقریبا همزمان با آغاز استخراج نفت در ایران، توجه به ساخت پالایشگاه برای تولید فرآورده‌های نفتی نیز در دستور کار قرار گرفت و پالایشگاه آبادان به عنوان اولین پالایشگاه خاورمیانه احداث شد.
ساخت این پالایشگاه که ۴ سال بعد از اکتشاف نفت در مسجد سلیمان آغاز شد، مسیری را بنا نهاد تا ایران علاوه بر صادرات نفت خام خود، برخی از فرآورده‌های مورد نیاز مانند بنزین، گازوئیل، نفت سفید و نفت کوره را که در آن زمان مصرفش رو به فزونی نهاده بود، در داخل کشور تولید کند.
با این حال، به مرور زمان، توجه به استخراج نفت بیش از تکمیل زنجیره پالایشی در کشور اهمیت پیدا کرد تا آنجا که همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ظرفیت پالایشی کشور به ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسیده بود در حالی که ظرفیت تولید نفت بالای ۶ میلیون بشکه در روز بود.
با پیروزی انقلاب و موج اول تحریم ها، طرح های توسعه ای صنعت نفت تقریبا متوقف شد و آغاز جنگ تحمیلی ۸ ساله آن هم درست در مناطق نفتخیز ایران، کار را سخت‌تر کرد.
توسعه صنعت نفت با آغاز دهه ۷۰ شمسی دوباره شتاب گرفت و تاسیس پالایشگاه‌های جدید در این مسیر تعریف شد. اما نقطه عطف صنعت پالایش نفت ایران را باید در دولت های یازدهم و دوازدهم دید.
در حالی که ایران در دهه‌های گذشته به دلیل پایین بودن ظرفیت پالایشی همواره واردکننده بنزین بود، در این دولت با تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس و سایر طرح‌های بهینه‌سازی در پالایشگاه‌های کشور، توانست ظرفیت تولید این فرآورده استراتژیک را تا ۹۱ درصد افزایش دهد.
این افزایش باعث شد تا ایران از واردات بنزین بی‌نیاز شده و به صادرکننده فعال در این زمینه تبدیل شود.
آمارها نشان می‌دهد ظرفیت تولید بنزین ایران در حالی اکنون به ۱۱۵میلیون لیتر در روز رسیده که این رقم در سال ۹۲، حدود ۶۰میلیون لیتر بوده است.
افزایش ۱۶ درصدی تولید گازوییل در کشور
در ظرفیت تولید گازوییل نیز ایران رشدی ۲۰درصدی را در ۸ سال گذشته ثبت کرده و از ۱۰۰میلیون لیتر در روز در سال ۹۲ به ۱۲۰ملیون لیتر در شرایط فعلی رسیده است.
نکته مهم آن است که ظرفیت پالایشی ایران اکنون ۲.۳ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود و با توجه به اینکه بالاترین میزان تولید نفت و میعانات گازی ایران بعد از برجام حدود ۴.۸ میلیون بشکه در روز اعلام شده است، تقریبا معادل ۴۸ درصد از نفت خام و میعانات گازی به جای خام‌فروشی، در داخل کشور به فرآورده‌های نفتی تبدیل می شود. این نسبت در ابتدای پیروز انقلاب اسلامی حدود ۲۵ درصد بوده است.
همچنین علاوه بر آنکه ایران در این سال‌ها تلاش کرده تا ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی و صنعت پالایشی خود را افزایش دهد، توجه به رشد کیفیت فرآورده‌های تولید نیز مورد توجه بوده است.
در حالی اکنون ۷۸ درصد از ظرفیت تولید بنزین در ایران مربوط به بنزین با استاندارد یورو ۴ و ۵ است که این میزان در سال ۹۲ صفر بوده است.
این موضوع علاوه بر افزایش کیفیت سوخت تحویلی به خودروها، تاثیر قابل توجهی بر حفظ محیط زیست داشته و از آلودگی هوا جلوگیری کرده است. اکنون بنزین تولیدی در کلان شهرهای ایران همگی با استاندارد یورو ۴ و ۵ توزیع می‌شود.
به گزارش ایرنا، پالایشی ایران در پالایشگاه‌های نفت و میعانات گازی که در سال ۹۲ عددی معادل ۱.۸ میلیون بشکه در روز بود امروز و با اقدامات دولت تدبیر و امید به ۲.۳ میلیون بشکه افزایش پیدا کند. این اعداد نشان‌دهنده رشدی ۲۷ درصدی در ظرفیت پالایشگاه‌های ایران در طول ۸ سال است.
این در حالی است که از ابتدای پیروزی انقلاب تا سال ۹۲ یعنی چیزی حدود ۳۵ سال، ظرفیت پالایشی ایران تنها ۵۶ درصد بیشتر شده بود و از ۱.۲ میلیون بشکه در سال ۵۷ به ۱.۸ میلیون بشکه در روز در سال ۹۲ رسیده بود.
با توجه به این ظرفیت تولید بنزین ایران نیز رشد داشته و از ۶۰ میلیون لیتر در سال ۹۲ به ۱۱۵ میلیون لیتر در شرایط فعلی افزایش داشته است.
با مقایسه رشد ظرفیت پالایشگاه‌ها که در دولت تدبیر و امید ۲۷ درصد بوده، با ظرفیت تولید بنزین در ایران که عددی بیش از ۹۱ درصد را نشان می‌دهد، این نکته مشخص می‌شود که ایران نه تنها ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی خود را افزایش داده بلکه در این مدت تلاش کرده تا به سمت تولید فرآورده‌هایی با ارزش افزوده بیشتر حرکت کند.
