میدان نفتی آزادگان به عنوان بزرگترین میدان نفتی کشور و مشترک میان ایران و عراق است که در دولت گذشته طرحی برای توسعه آن اجرا نشده بود اما دولت سیزدهم اقدامات مهمی برای توسعه آن انجام داده که در بخش کوتاه‌مدت، تاکنون افزایش ۶۰ درصدی ناوگان حفاری و به تولید رساندن ۲۰ چاه از چاه‌های حفاری شده قبلی انجام شده است.
از سوی دیگر در برنامه میان‌مدت، به منظور تکمیل توسعه میدان نفتی آزادگان، شرکت ملی نفت در اقدام جدید به دنبال توسعه همزمان فاز دوم آزادگان شمالی و فاز دوم آزادگان جنوبی با یک کارفرمای واحد و مدیریت یکپارچه مهندسی مخزن است.
این میدان پیش از این به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود که در طرح جدید قرار شده با یک طرح توسعه یکپارچه توسعه پیدا کند که باعث افزایش بهره‌وری و تولید صیانتی‌تر از میدان خواهد شد. وزارت نفت در دولت سیزدهم بدون معطل ماندن برای نتیجه مذاکرات لغو تحریم‌ها، مطالعات اجرای یکی از پروژه‌های بزرگ نفتی را از ابتدای کار خود شروع کرده و اکنون به امضای قرارداد رسیده است.
تولید نفت میدان آزادگان از ۱۹۰ هزار به ۵۷۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد
طبق اعلام، تولید نفت میدان آزادگان در این طرح در یک دوره هفت‌ساله، از ۱۹۰ هزار به ۵۷۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت، یعنی تولید نفت ایران ۳۸۰ هزار بشکه در روز زیاد خواهد شد. افزایش ۳۸۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت، سبب ارتقای قدرت چانه‌زنی ایران در اوپک خواهد شد. پیش از این نیز محسن خجسته مهر – مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران – با تاکید بر اینکه در اجرای پروژه‌های نفتی معطل شرکت‌های خارجی نمی‌مانیم، گفته بود که در دولت قبل و با کاهش تولید به دلیل تحریم‌ها، حدود یک میلیون بشکه از ظرفیت تولید نفت کشور از دست رفته بود که در دولت سیزدهم و با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری این ظرفیت احیا شد.
توسعه میدان آزادگان ۱۱۵ میلیارد دلار درآمدزایی دارد
آنطور که اعلام شده طبق این طرح و با سرمایه‌گذاری نزدیک به ۷ میلیارد دلار، ظرفیت تولید این میدان در سال دوم آغاز توسعه و افزایش تولید آن، به ۲۲۰ هزار بشکه و در طی هفت سال آینده، به ۵۷۰ هزار بشکه نفت در روز خواهد رسید و طبق گفته جواد اوجی – وزیر نفت – در طول مدت بهره‌برداری ۲۰ ساله میدان آزادگان، اگر مبنای هر بشکه نفت را ۸۰ دلار منظور کنیم، بالغ بر ۱۱۵ میلیارد دلار درآمدزایی برای کشور ایجاد می‌شود و ۲۴ هزار نفر اشتغالزایی به همراه دارد، همچنین به‌زودی اقدام‌های عملیاتی برای افزایش تولید این میدان نیز انجام خواهد شد.
وی با بیان اینکه میدان آزادگان یکی از بزرگترین میدان‌های نفتی مشترک ما با عراق است، گفت: از این میدان هم‌اکنون روزانه ۱۹۰ هزار بشکه نفت برداشت می‌شود که با برنامه‌ریزی و مطالعاتی که همکاران ما در شرکت ملی نفت ایران طی ۴ تا ۵ ماه اخیر انجام دادند و الگوهای خوبی نیز طراحی کردند و با نشست‌هایی که در سازمان برنامه و بودجه داشتیم، امروز اتفاق خوبی در بحث تأمین مالی آن رقم خورد.
در این طرح برای اولین بار همزمان بحث افزایش ضریب بازیافت با تزریق گسترده آب انجام می‌شود همچنین بیش از ۴۲۰ حلقه چاه تولیدی و تزریقی حفر و ۴۳۰ کیلومتر خطوط لوله جریانی و ۷ مانیفولد جدید احداث خواهد شد و توسعه ۳ مانیفولد موجود نیز در دستور کار قرار دارد. برای تأمین آب مورد نیاز تزریق آب، خط لوله ۱۵۰ کیلومتری از خلیج‌فارس، جدای از این تفاهم‌نامه و قرارداد بعد از آن، اجرا می‌شود.
طرح توسعه یکپارچه توسعه میدان نفتی مشترک آزادگان از لحاظ تامین داخلی منابع مالی با مبلغ ۷ میلیارد دلار، تاکنون بزرگترین پروژه سرمایه‌گذاری دولت سیزدهم و حتی چند دولت اخیر محسوب می‌شود و از قرارداد ناتمام توتال در دولت یازدهم (۴.۸ میلیارد دلار) هم بزرگتر است، با این تفاوت که توتال فقط چند میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرد و کار را نیمه‌تمام رها ساخت اما در طرح توسعه میدان آزادگان تمام منابع از داخل تامین خواهد شد.
بدون معطل ماندن برای خارجی‌ها
گفتنی است که در طرح توسعه یکپارچه توسعه میدان نفتی مشترک آزادگان برای نخستین بار از ظرفیت بانک‌های دولتی و خصوصی، صندوق توسعه ملی (بانک‌های ملی، سپه، ملت، پارسیان، تجارت، شهر + صندوق توسعه ملی) و شرکت‌های اکتشاف و تولید داخلی (از ستاد اجرایی، بنیاد مستضعفان، قرارگاه خاتم، مپنا تا پتروپارس) استفاده خواهد شد که می‌توان آنها را غول‌های اقتصادی ایران نامید. درواقع بدون معطل ماندن برای خارجی‌ها، همه ظرفیت داخلی پای کار آمده است.
تزریق منابع بانک‌ها و صندوق توسعه ملی به این طرح، مصداق واقعی حمایت از تولید داخلی خصوصا اشتغالزایی دانش‌بنیان است. از دیگر جذابیت‌های این طرح می‌توان به بهبود IRR (نرخ بازگشت داخلی) طرح اشاره کرد، همچنین این نخستین بار است که بانک‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در طرح‌های وزارت نفت اقدام می‌کنند و پیش‌تر بانک‌ها صرفاً با اعطای تسهیلات در پروژه‌ها مشارکت داشتند. این طرح همچنین موجب توسعه کم‌سابقه توان تولید داخل در حوزه تأسیسات نفتی و پر کردن ظرفیت خالی سازندگان تجهیزات و پیمانکاران EPC و EPD خواهد شد.
این موضوع می‌تواند هدایت نقدینگی موجود در بانک‌ها را به‌دنبال داشته باشد که هدایت نقدینگی جزو مهم‌ترین اهداف دولت سیزدهم است. درواقع این سرمایه بزرگ نقدینگی به جای ورود به بخش‌های مختلف اقتصاد و به جا گذاشتن آثار مخرب، وارد مولدترین فضای اقتصادی کشور می‌شود که می‌تواند بیشترین بازدهی را برای ایران داشته باشد. تزریق منابع بانک‌ها به این طرح، مصداق واقعی حمایت از تولید داخلی به‌ویژه اشتغالزایی دانش‌بنیان است.
مقرر شده است این شرکت‌ها و بانک‌ها بعد از امضای تفاهم‌نامه نسبت به تشکیل و تأسیس یک شرکت واحد با عنوان شرکت اکتشاف و تولید آزادگان اقدام کنند که مجموع شرکت‌ها و بانک‌های ذکرشده به‌عنوان سهامدار شرکت اصلی ثبت می‌شوند و شش بانک داخلی ۸۰ درصد و ۶ شرکت اکتشاف و تولید ۲۰ درصد آورده این پروژه را تأمین خواهند کرد.
مراحل کار چگونه خواهد بود؟
توسعه میدان نفتی مشترک آزادگان در طول هفت سال اجرا می‌شود و شرکت اکتشاف و تولید آزادگان برای این منظور باید ۷ میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز را تأمین کند که با توجه به مدل IPC این قرارداد و تولیدی شدن آن از سال دوم که منجر به بازپرداخت سرمایه از سوی کارفرما متناسب با میزان توسعه و تولید می‌شود، شرکت‌ها نیازی به تأمین کل ۷ میلیارد دلار در ابتدای پروژه ندارند و در صورت پیشرفت موفق طرح تا سال دوم می‌توانند از محل بازپرداخت پروژه تا سال هفتم برای تأمین مالی باقی پروژه اقدام کنند.
این طرح می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم ۲۴ هزار شغل برای کشور ایجاد کند و از محل ۴ درصد از کل سرمایه‌گذاری بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی برای مسئولیت‌های اجتماعی وزارت نفت، ۲۸۰ میلیون دلار به این موضوع اختصاص می‌یابد. با تأسیس شرکت اکتشاف و تولید آزادگان در عمل کار توسعه این میدان آغاز می‌شود و برای اجرای سریع و بدون معطلی این پروژه دولت مجوزها و اختیارات لازم را به وزارت نفت اعطا کرده است.
یک گام مثبت برای توسعه
در این راستا، محمد خطیبی – نماینده سابق ایران در اوپک – درباره تاثیرگذاری امضای این قرارداد در توسعه صنعت نفت ایران، به ایسنا گفت: مهم است که منابع سرمایه‌گذاری به موقع تامین شود تا پروژه‌ها مسیر تعریف شده را طی کنند، صنعت نفت در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است و هر سرمایه‌گذاری به هر شکلی که انجام شود مثبت خواهد بود.
وی با بیان اینکه البته مهم است که تامین سرمایه قطعی انجام شود، با این حال مجموع اقدامات انجام شده مثبت است و می‌تواند راهی برای توسعه پروژه‌های نفتی باشد، اظهار کرد: به اعتقاد من این اتفاق مثبت است، اگرچه وجود سرمایه‌گذاری خارجی نیز می‌تواند مکمل باشد. باید توجه داشت که در این شرایط جذب سرمایه خارجی می‌تواند دشوار باشد اما می‌توان از منابع داخلی استفاده کنیم چراکه نمی‌توان زمان زیادی را صرف انتظار برای جذب سرمایه خارجی کرد.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه اتفاق دیروز ابتکاری مثبت در صنعت نفت بوده و امیدواریم در زمان تعیین شده منابع تامین شود و کار پیش برود و شاهد توسعه باشم، تصریح کرد: میدان آزادگان میدان بزرگی است و انجام این اتفاق می‌تواند تاثیرات مثبتی را رقم بزند.
خطیبی معتقد است که دو مشکل بزرگ در سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد و به دو نوع منابع ریالی و ارزی نیاز داریم؛ منابع ریالی را می‌توان به نوعی تامین کرد اما منابع ارزی به دلیل اینکه رقم‌های بالایی را می‌طلبد، نیازمند کمک صندوق ذخیره ارزی است تا پروژه‌ها پیش بروند.
وی با بیان اینکه هرچه بتوانیم با تکنولوژی‌های پیشرفته پروژه‌ها را توسعه دهیم، قطعا راندمان بالاتری را شاهد خواهیم بود، تصریح کرد: باید با تقویت بخش‌های پژوهشی تکنولوژی‌ها را بومی کنیم، در این بخش باید اقدامات بیشتری انجام شود.
او با اشاره به اهمیت تکنولوژی در صنعت نفت، اظهار کرد: اگر بتوانیم با تکنولوژی‌های کارآمد پروژه‌ها را پیش ببریم، قطعا با راندمان بالاتری می‌توانیم از آنها بهره‌برداری کنیم. اگر بتوانیم تکنولوژی را از خارج تامین کنیم، اتفاق خوبی است اما اگر شرایط فراهم نشد، با حمایت شرکت‌های دانش بنیان و پژوهشی می‌توانیم شاهد تاثیرات مثبت باشیم. باید توجه داشت که هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌تواند منفی باشد و قطعا صنعت نفت نیازمند سرمایه و توسعه است و هرگونه اقدامات در این بخش می‌توان تاثیر گذار باشد.
میدان نفتی آزادگان در منطقه دشت آبادان، در حدود ۸۰ کیلومتری غرب و جنوب غرب اهواز و در امتداد مرز ایران و عراق در مساحتی بالغ بر ۱۵۰۰ کیلومتر مربع قرار دارد. این میدان بزرگترین میدان نفتی مشترک ایران به‌شمار می‌رود. از طرفی این میدان را دهمین میدان بزرگ نفتی جهان برمی‌شمارند که مهم‌ترین مخزن جوان (گرین‌فیلد) و کمتر توسعه‌یافته کشور است که ظرفیت بالایی برای افزایش تولید نفت کشور در خود دارد. ایران و عراق به‌طور مشترک از این میدان بهره‌برداری می‌کنند و عراق این میدان را با نام مجنون می‌شناسد.
