وضعیت آب شرب بویژه در مناطق روستایی استان کرمان نگران کننده است، هر چند متولیان امور آب استان می گویند تمامی تلاش های خود را برای رفع این مشکل در قالب راهکارهای کوتاه و بلندمدت اجرایی کرده اند اما شدت و سرعت بحران آب در حال گسترش و پیشرفت است به گونه ای که آبرسانی در مناطقی از شهرستان رابُر که به پربارش‌ترین منطقه استان شهرت دارد به صورت تانکری انجام می شود.
آنطور که متولیان آبفا می گویند به علت شرایط خاص کم آبی دخل و خرج تامین و توزیع آب به هیچ عنوان به هم نمی خورد و شرایط بسیار سخت شده است؛ به گفته آنان دخل شرکت آبفا ۱۰۰ و خرجش هزار شده است.
آمارها سخن می گویند
سخن از وضعیت تنش آبی در کرمان درحالی است که به گواه آمارها ۶۰ درصد جمعیت استان در حوزه شهری در وضعیت قرمز قرار دارند.
همچنین این درحالی است که بخش قابل تاملی از ۲ هزار و ۳۰۰ روستای بالای خانوار استان با تانکر آبرسانی می شوند.
هرچند همه ظرفیت های موجود از جمله قرارگاه های سپاه نیز طی سال های اخیر به کمک دولت آمده تا آبرسانی تسهیل شود اما در این زمینه نیازمند فکر و تمهید اساسی در تامین پایدار منابع آبی هستیم که نگاه ویژه و اعتبارات مخصوص به خود را می طلبد.
واقعیت اینکه کاهش شدید نزولات آسمانی و خشکسالی به همراه مصرف بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، بحران تامین آب شرب را به مهمترین دغدغه مسئولان و شهروندان در سال های اخیر تبدیل کرده است و هرچه به فصل تابستان و افزایش مصرف آب نزدیک می شویم، چالش تامین آب نیز جدی تر می شود.
مشکل زمانی عمیق تر می شود که افزون بر ۹۵ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است که درباره بهره وری آن و ارزش ریالی و غیرریالی آبی که برای تولید برخی محصولات کشاورزی صرف می شود، حرف و حدیث های بسیاری وجود دارد و تقریبا در جلسه ای در استان نیست که مسئولان در این زمینه هشدار ندهند و خواهان مدیریت لازم برای جلوگیری از کاشت برخی محصولات و نیز مصرفه بهینه در حوزه کشاورزی نشوند.
همه این شرایط دست به دست هم داده و کار تامین و توزیع آب را در استان کرمان سخت و نگران کننده کرده است؛ آن هم در شرایطی که شبکه توزیع آب نیز فرسوده است و بخش قابل تاملی از آبی که با سخت ترین شرایط تامین می شود هم هدر می رود.
فقر منابع برای تامین آب و شبکه فرسوده که آب موجود را نیز تا حد قابل تاملی هدر می دهد درحالی است که بخش قابل توجهی از آب شرب استان از طریق منابع زیرزمینی تامین می شود و ته کشیدن سفره های زیرزمینی، کیفیت آب موجود را نیز دستخوش تغییر کرده و لذا ضرورت احداث تصفیه خانه را چندچندان کرده و این درحالی است که برای مدیریت این اوضاع بیش از همیشه تامین اعتبارات لازم ضرورت دارد و کار متولیان تامین، توزیع و تصفیه را بسیار سخت تر کرده است.
در این شرایط لذا بیراهه نیست اگر شرکت های متولی مدیریت حوزه تامین و بخصوص عرضه آب زیان ده تلقی شوند زیرا از همه ظرفیت های دیگر ادارات و نهادهای فرااستانی باید برای حل و مدیریت این شرایط کمک گرفت.
پاییز و زمستان سال گذشته در استان کرمان بنا به اذعان کارشناسان جزو کم بارش ترین سال های اخیر بوده است و فصل بهار نیز تا به اینجا شاهد بارندگی اندکی در استان هستیم و امید چندانی هم به تغییر شرایط در مدت اندک باقی مانده تا شروع گرما نمی رود.
سایه هولناک بی آبی و کم آبی را این روزها نه تنها بر نواحی خشک ونیمه خشک استان بلکه حتی بر مناطقی که روزگاری منبع تامین آب سایر مناطق دیگر (مانند شهرستان رابر) محسوب می شدند، می توان مشاهده کرد که این موضوع حاکی از وضعیت قرمز آبی برای تمام استان کرمان است.
در کنار خشکسالی و برداشت بی رویه از منابع ارزشمند آبی باید مصرف بی رویه شهروندان، کهنه و فرسوده بودن تجهیزات شبکه آبرسانی و هدر رفت آب را باید جزو عوامل دیگر بحران زا در حوزه آب شرب استان کرمان دانست.
وابستگی ۹۵ درصدی کرمان به متابع آب زیرزمینی
مدیرعامل پیشین شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان که هفته قبل این مسئولیت را واگذار کرد در مراسم تودیع خود گفت: حوزه آب شرب استان کرمان از نظر کمی و کیفی دچار چالش اساسی و زیربنایی است که از نظر کمی ۹۵ درصد از منابع آب شرب شهرهای این استان از چاه های زیرزمینی تامین می‌شود.
محمد طاهری ادامه داد: کرمان جزو معدود استان هایی است که چنین وضعیتی دارد و آب شرب کلانشهر کرمان توسط ۱۱۰ چاه تامین می‌شود که یکهزار مترمربع در اوج مصرف، کمبود داریم.
چالش کیفی آب
وی تصریح کرد: آب شهرستان رابر امروز با تانکر از بافت آبرسانی و تامین می شود، در حالی که این شهرستان پرباران ترین نقطه جغرافیای استان بوده است و شهرستان رابر از منظر خوش آب و هوایی و بارندگی چشم و چراغ استان کرمان است اما این شهرستان آب شرب ندارد.
مدیرعامل پیشین شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان اظهار داشت: حوزه آب شرب استان کرمان از نظر کمی و کیفی دچار چالش اساسی و زیربنایی است و تصفیه خانه در بیش از ۱۳ شهر برای ارتقای کیفی آب در بازه هفت تا هشت سال گذشته احداث شده است.
طاهری افزود: آب شهرستان های بردسیر، جیرفت، ریگان و نرماشیر و نیز صدها روستا از نظر کیفی دچار چالش است و در این حوزه همکاران ما با دشواری کار را پیش می برند.
کمبود اعتبار آبفا را زمینگیر کرده
به گفته وی از نظر اقتصادی سالی ۱۶ کیلومتر زمین را حفاری کردن و چاه زدن در استان کرمان و همچنین اجرای پروژه های انتقال آب و اعتبارات مورد نیاز آن کافی است که این شرکت را زمین گیر کند.
دخل و خرج آبفا به هم نمی‌خورد
طاهری با بیان اینکه اقتصاد شرکت ها وضعیت خوبی ندارد عنوان کرد: دخل شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان ۱۰۰ و خرج آن هزار است که بین اینها باید تعادل برقرار کرد؛ آن هم در حوزه‌ای که نبود یک ساعت آب، برای مردم دردسر است.
مدیرعامل پیشین شرکت آبفا استان کرمان همچنین گفت: استان در حوزه بازچرخانی آب و اجرای شبکه فاضلاب پایین ترین میزان بهره مندی را در کشور داشت زیرا با منابع نزدیک به پنج میلیارد تومان در سال فاضلاب عملیاتی نمی شد؛ فاضلاب کرمان از سال ۷۶ آغاز شد و با پیشرفت فیزیکی پنج تا ۶ درصد پیش می رفت.
۶ هزار میلیارد تومان برای بازچرخانی آب
وی تاکید کرد: جذب بیش از پنج تا ۶ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری در حوزه بازچرخانی آب و فاضلاب توسط بخش خصوصی کار بسیار ارزشمندی بود که با همت مسئولان ملی و استان کرمان عملیاتی شد.
همچنین مدیرعامل سابق آب و فاضلاب روستایی استان کرمان سال گذشته به رسانه ها اظهار داشت: ۶۰ درصد جمعیت استان در حوزه شهری در وضعیت قرمز آبی و تنها ۴۰ درصد از جمعیت شهری استان بعضی در شرایط نقطه سر به سر و حدود ۵۰ شهر در وضعیت مناسب و متعادلی آبی قرار دارند.
وی تاکید کرد: حدود پنج هزار و ۶۰۰ روستا در سطح استان داریم که از این تعداد ۲ هزار و ۲۸۹ روستا بالای ۲۰ خانوار است که بخشی از این روستاها آب دارند و بخشی دیگر باید با تانکر آبرسانی کنیم.
یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار آبرسانی روستایی
این درحالی است که به گفته معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، یکهزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار در قرارداد با قرارگاه امام حسن مجتبی(ع) برای آبرسانی روستایی استان اختصاص یافته که این طرح ۶۷۹ روستا را آبرسانی می‌کند.
مسعود خشایی افزود: همچنین براساس پیگیری ها این آمار تا بیش از ۷۰۰ روستا در استان کرمان افزایش می‌یابد.
وی اظهارداشت: در حوزه شهری نزدیک به ۱۰۰ درصد(فقط آبرسانی با تانکر در شهرستان رابر) و در حوزه روستایی ۷۰ درصد ضریب پوشش آب و فاضلاب در استان کرمان است.
وی با اشاره به حجم خدمات دهی در این استان تصریح کرد: افزون بر ۲۵ هزار کیلومتر شبکه توزیع آب در شهرها و روستاهای استان کرمان داریم و ۹ هزار کیلومتر خط انتقال در استان در حال اجراست.
خشایی افزود: همچنین وجود ۹۳۰ هزار مترمکعب حجم مخازن موجود در استان کرمان کمک می کند که وظیفه اصلی خدمت رسانی را به صورت مناسب انجام دهیم.
کرمان در حوزه فاضلاب عقب ماندگی دارد
وی در ادامه با بیان اینکه تصفیه خانه رفسنجان بزودی وارد مدار می شود تصریح کرد: اما استان کرمان در حوزه فاضلاب عقب ماندگی دارد که در این زمینه چند قرارداد در حال اجراست.
خشابی ادامه داد: بیش از پنج تا شش هزار میلیارد تومان منابع توسط بخش خصوصی برای فاضلاب کشی در این استان در دست اجراست که پس از بهره برداری، این استان به میانگین کشور نزدیک می شود لذا درخواست می کنیم این پروژه ها با سرعت بیشتری دنبال شود.
ضرورت استقرار حکمرانی مطلوب آب
اما علیرضا عبدیان که بتازگی مدیریت شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان را برعهده گرفته اذعان دارد که در سخت ترین شرایط این مسئولیت را عهده دار شده و تاکید دارد که برای مدیریت آب آن هم در شرایط خشکسالی و کم آبی موجود، راهی نیست جز استقرار حکمرانی مطلوب آب که خود الزامات و نیازهایی بویژه در بخش اعتبارات دارد.
وی از جمله اولویت هایش را اینطور عنوان می کند که حل مشکل کم آبی شهرهای پرتنش استان از نظر کمی و کیفی با فوریت آغاز، پیگیری و ساماندهی می‌شود.
عبدیان تاکید کرد: در این زمینه پروژه هایی تعریف شده که در این دوره پیگیری می شود، ضمن آنکه شاخص های کیفی آب شرب را به صوت جدی پیگیری می‌کنیم تا دغدغه های مردم کاهش یابد.
عبدیان اظهار داشت: باتوجه به وضعیت پیش رو از ظرفیت شرکت های دانش بنیان در سالی که بنا به فرمایشات مقام معظم رهبری به نام تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی نامگذاری شده در حوزه آب و فاضلاب کرمان به کار گرفته می شود.
مدیرعامل جدید شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان گفت: علاوه بر استفاده از ظرفیت های شرکت های دانش بنیان، عدالت محوری، شفافیت، مدیریت اصولی آب، مقابله با فساد، فعالیت جهادی و مردمی بودن در دستور کار شرکت مهندسی آب و فاضلاب استان کرمان در این دوره قرار می‌گیرد.
عبدیان عنوان کرد: اجرای مصوبات سفر های استانی و نیز پروژه های تعریف شده از گذشته، در این دوره از مدیریت آب و فاضلاب استان کرمان با اولویت پیگیری می شود.
مدیریت آب در جنگ آبی
اما سخن از تنش آبی و کمبود آب در کرمان درحالی است که معاون استاندار از آن به عنوان جنگ آب تعبیر و تاکید می کند: مدیرعامل جدید آب و فاضلاب استان کرمان باید برای مدیریت آب در جنگ آبی چند مساله را پیگیری کند.
رحمان جلالی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار کرمان افزود: خط مقدم در این جهاد کبیر در دست نیروهای آبفا و نخستین موضوع آن نیز ارائه طرح و برنامه است که کارشان بسیار سخت شده است.
شبکه فرسوده و فرهنگ مصرف آب
وی در ادامه به ۲ روی دیگر وضعیت تنش آبی اشاره می کند که خود نیازمند برنامه ریزی و اقدامات ویژه است؛ مشکل شبکه فرسوده که بازسازی آن نیاز به اعتبار کلان دارد و دیگری مدیریت مصرف آب؛ جلالی می گوید: مشکل دیگر استان کرمان زیرساختی است زیرا بسیای از منابع در شبکه فرسوده هدر می رود لذا باید طرح و برنامه و منابع برای آن در نظر گرفته شود.
جلالی افزود: همچنین حوزه ارتباطات و گفتمان با مردم باید در دستور کار شرکت آب و فاضلاب استان کرمان باشد و این شرکت مکانیزم ارتباطی با مردم را بدرستی پیاده کند.
همه این شرایط در کرمان دست به دست هم داده اند تا کار تامین و توزیع آب در سخت ترین وضع ممکن قرار گیرد و مدیریت آن نیز سخت تر و دچار شرایط متفاوت تر باشد؛ لذا توجه ویژه و فرابخشی به این مقوله از جمله اولویت ها به شمار می رود که از یکسو باید با تامین اعتبار از نهادهای بالادستی مدنظر قرار گیرد و از سوی دیگر شاهد مدیریت بهتر و بهینه مصرف در سطح جامعه هم در بخش آب شرب و هم بخش مهمتر آن- کشاورزی- باشیم.
