کمبود آب، کمبود اعتبار، نقص در فرهنگ استفاده از این مایع حیات، بالا بودن هزینه های تاسیساتی تامین، تولید، انتقال و نگهداری تجهیزات، کمبود بارندگی ها، فاصله شهرهای بزرگ از منابع آبی، پایین بودن آب بها، پایین بودن بهای دفع فاضلاب و بالا بودن قیمت تمام شده آبی که به دست مردم استان می رسد، عمده مشکلات بخش آب و فاضلاب آذربایجان شرقی است.
کند شدن روند اجرای طرح های آب، فاضلاب و تصفیه خانه ای در آذربایجان شرقی به عنوان تاثیر منفی پایین بودن آب بها و بهای دفع فاضلاب در آذربایجان شرقی است که باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
در راستای اقدامات حفاظتی و تعادل بخشی آب های زیرزمینی، تاکنون ۹۶ هزار و ۲۳۱ هکتار از اراضی کشاورزی پایاب سدها و چاه های استان به سامانه های نوین آبیاری، آبیاری بارانی و کنتور هوشمند تجهیز شده اند؛ اصلاح الگوی کشت از جمله دیگر اقداماتی است که دیگر سازمان های مرتبط مثل آب منطقه ای و سازمان جهادکشاورزی در جهت حفاظت از منابع آبی در آذربایجان شرقی انجام داده اند و در مجموع برای رفع مشکل تامین و مصرف بهینه آب موثر بوده است.
مدیر عامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی در خصوص زیان انباشته شرکت و زیان ده بودن شرکت آب و فاضلاب استان ها، اظهار کرد: قیمت تمام شده تامین و خدمات دفع فاضلاب بالاست بطوری که در سال جاری قیمت خدمات بالاست به نحوی که در جریان سال جاری به طور مثال قیمت تمام شده تولید آب در حد ۲هزار و ۲۰۰ تومان برای هر متر مکعب است اما آب بهایی که از مردم ما اخذ می کنیم در حد یک سوم قیمت تمام شده آب است.
محمد خانی گفت: در مورد فاضلاب نیز قیمت تمام شده خدمات فاضلاب به قیمت سال جاری و بازای هر متر مکعب هزار و ۴۰۰ تومن هست که ۵۰ درصد آن را از مردم اخذ می کنیم، در جایی که یک سوم قیمت تمام شده آب و ۵۰ درصد بهای خدمات فاضلاب را دریافت می کنیم مسلم است که این ۲ عامل باعث انباشته شدن زیان شرکت شده و در سال های قبل هم همین طور بوده است.
عدم موازنه درآمد و هزینه موجب زیان انباشته شرکت های آب و فاضلاب استان ها شده است
وی ادامه داد: معمولا نسبت به قیمت تمام شده مبالغ کمتری از شهروندان عزیز دریافت می شود همه ساله به خصوص در ۲ سال اخیر هزینه نگهداری خیلی بالا بوده، هزینه نگهداری یا بازسازی تاسیسات مواد مصرفی به مواد اولیه لازم برای تاسیسات آب و فاضلاب هزینه بالایی داشته و این عدم موازنه درآمد و هزینه موجب زیان انباشته شده است.
وی یادآور شد: در بخش شرب، صنعت و کشاورزی با کمبود آب مواجه هستیم، به خصوص میزان بارندگی سال گذشته ۳۴ درصد در استان آذربایجان شرقی کاهش داشته است که کمتر از حد طبیعی می باشد.
خانی ادامه داد: برای کمک به تولید و جلوگیری از قطعی آب برای مصارف شرب و صنعت دولت مصمم است اما تا جایی که می تواند تلاش می کند تا مصارف آب را کاهش دهد ولی ناچار برای جبران هزینه های عملیات بازسازی تجهیزات و نگهداری تاسیسات باید قیمت آب بها تجدید نظر شود، البته این قیمت فروش تا جایی که مردم توانایی پرداخت داشته باشند باید قیمت ها واقعی بشود.
وی خاطر نشان کرد: الگوی مصرف در کشور ما برای هر نفر ۱۵۰ لیتر در شبانه روز تعریف شده اکنون متاسفانه در سطح کشور به جای ۱۵۰ لیتر ۲۲۰ لیتر در هر شبانه روز مصرف داریم در واقع در حد ۷۰ لیتر در شبانه روز ما بیش از اندازه شاخص تعریف شده، مصرف داریم.
برای جبران زیان شرکت های آب و فاضلاب، قیمت آب بهاء باید واقعی سازی شود
وی یادآور شد: برای اینکه مردم عزیز به سمت مصرف استاندارد یا بهینه سوق داده شوند قیمت‌ها باید اصلاح و افزایش پیدا کند در حد اینکه بتوانیم به قیمت تمام شده نزدیک شویم یعنی افزایش قیمت عامل بازدارنده در مصرف خواهد بود.
خانی خاطر نشان کرد: هزینه انتقال آب از مسافت های دور و از استان های دیگر، هزینه برق، فیلتراسیون، هزینه های نگهداری و بازسازی تاسیسات آبی قیمت تمام شده آب را بالا می برد در برخی از شهرها مثل ورزقان تامین آب از طریق چاه های اطراف شهر تامین می شود و هزینه انتقال و تاسیسات حداقل است در صورتی که برای رساندن آب به کلانشهر تبریز از استان های دیگر اقدام می شود و مستلزم هزینه های بالا می باشد بر این اساس پیشنهاد دیگر این است که قیمت آب بها بر اساس این هزینه ها تعیین شود.
وی ادامه داد: تعیین آب بها به صورت منطقه ای تعیین شود تا درآمدها، کفاف هزینه ها را بدهد یعنی شهرهایی که رساندن آب به آنها مستلزم هزینه های بیشتر است آب بهای بیشتری را نیز پرداخت کنند یا متوسط استانی محاسبه شود و بر همین اساس ضریب قیمت تمام شده فرا منطقه ای مورد توجه قرار گیرد.
وی یادآور شد: قیمت ها عامل بازدارنده در مصرف خواهد بود البته مهمتر از این موضوع فرهنگ سازی در مصرف آب و رعایت الگوی مصرف است البته کنترل های نظارتی و دعوت مردم به کاهش مصرف عواملی است که در کاهش مصرف و جلوگیری از مصارف غیرضرور در کنار ایجاد مشوق برای مصرف بهینه بسیار تاثیرگذار است و باید همه این موارد باهم پرداخت شود.
وی افزود: هزینه های آب و فاضلاب با درآمد های آب بهاء و حق انشعاب تامین می شود و هزینه اجرای طرح های آبی و فاضلاب با ۵۰درصد از طریق منابع داخلی پرداخت می شود بر این اساس مشکل اعتباری پیش می آید.
وی خاطر نشان کرد: پایین بودن آب بها یا نرخ دفع فاضلاب در اجرای طرح ها تاثیر مستقیم دارد و آن را تحت الشعاع قرار می دهد بر این اساس درآمدها به سمت واقعی شدن سوق پیدا کند این درآمدها تاثیر مستقیم در اجرای طرح ها و توسعه تاسیسات آب و فاضلاب دارد و نفع آن به مردم برمی گردد.
خانی اظهار کرد: ۵۰ درصد اجرای تاسیسات آب و فاضلاب از طرف دولت تامین می شود و اعتبار برخی پروژه ها به طور ۱۰۰ درصد توسط دولت پرداخت می شود، اما ۵۰ درصد اعتبار طرح های کوچک دولتی تامین می شود و بقیه باید از منابع داخلی پرداخت شود.
برخی طرح های آب و فاضلاب آذربایجان شرقی به علت کمبود اعتبارات به کندی پیش می رود
وی تاکید کرد: طرح مسکوت در استان نداریم اما برخی طرح های نیمه کاره در آذربایجان شرقی به علت نبود اعتبارات لازم از طرف منابع عمومی و پایین بودن منابع درآمدی شرکت به کندی پیش می رود، اکنون در استان ۲۶۰ طرح آبرسانی روستایی در حال اجرا است که خوشبختانه تامین اعتبار شده است. اکنون در استان ۲۶۰ طرح آبرسانی روستایی در حال اجرا است که خوشبختانه تامین اعتبار شده است.
آب بها در استان ها و حتی در شهرها متفاوت باشد و از قیمت تمام شده منطقه ای یا شهرستانی تبعیت کند
وی اضافه کرد: ولی برای طرح های آبرسانی و آب و فاضلاب شهری به خصوص تصفیه خانه های فاضلاب دچار مشکل هستیم به خاطر کافی نبودن اعتبارات منابع عمومی و درآمد شرکت از روند اجرایی کندی برخوردار است.
وی همچنین گفت: هزینه های تاسیسات، تولید یا استحصال آب یا دفع فاضلاب در استان نسبت به استان های دیگر متفاوت است و در آذربایجان شرقی به خاطر اینکه ۷۰ درصد آب آن از طریق آب های سطحی و آب ذخیره سدها می باشد و یا از فاصله ۱۸۰ کیلومتری از طریق پمپاژهای متعدد آب به طور فرامنطقه ای تامین می شود قیمت تمام شده آب نیز بالاتر است، بر این اساس همان طور که گفته شد قیمت ها در استان ها و حتی در شهرها متفاوت باشد و از قیمت تمام شده منطقه ای یا شهرستانی تبعیت کند.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز با اشاره به میزان مصرف آب در بخش های مختلف، اظهار کرد: نزدیک ۸۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی، پنج درصد در بخش صنعت و ۱۵درصد برای شرب مورد استفاده قرار می گیرد.
یوسف غفارزاده گفت: اصلاح الگوی مصرف آب موضوعی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، اصلاح الگوی مصرف پیش از هر چیز نیاز به فرهنگ سازی و فراهم ساختن زیرساخت‌های فرهنگی دارد.
وی افزود: اقدامات بسیار زیادی تاکنون در خصوص مدیریت مصرف در میان مصرف کنندگان سه بخش شرب و صنعت و کشاورزی انجام گرفته است، وجود مشکلات و موانع اجتماعی عدیده نشانگر این است که این موضوع هنوز جای کار بسیاری دارد.
وی ادامه داد: آنچه مسلم است اهمیت اطلاع رسانی و آگاه‌سازی اقشار مختلف مردم در خصوص محدودیت منابع آبی و ایجاد الزام درونی در آنها برای مدیریت تقاضا در وهله اول می باشد.
غفارزاده یادآور شد: در صورتی که مصرف کنندگان نیازهای خود را با منابع محدود سازگار کنند مدیریت منابع آبی با موفقیت بیشتری اتفاق خواهد افتاد برای این کار نیازمند حضور گسترده مردم و مشارکت عملی آنها بر پایه باور واقعی به محدودیت منابع آبی استدر صورتی که مصرف کنندگان نیازهای خود را با منابع محدود سازگار کنند مدیریت منابع آبی با موفقیت بیشتری اتفاق خواهد افتاد برای این کار نیازمند حضور گسترده مردم و مشارکت عملی آنها بر پایه باور واقعی به محدودیت منابع آبی و این موضوع است که منابع آبی را از پدران ما به ارث نبرده ایم بلکه از فرزندانمان به امانت گرفته ایم.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر فراهم ساختن زیرساخت‌های فنی و سازه ای برای استقرار کشاورزی صنعتی و آبیاری مدرن، رعایت الگوی کشت متناسب با اقلیم منطقه و ظرفیت های آبی منطقه می تواند تاثیر بسزایی در مدیریت منابع آبی داشته باشد.
وضعیت آب های زیرزمینی دشت های آذربایجان شرقی در اسفند ماه سال آبی جاری (۱۴۰۱-۱۴۰۰ )
وی همچنین در خصوص وضعیت منابع و ذخایر آبی آذربایحان شرقی گفت: در اسفند ماه نسبت به اول سال آبی جاری که مصادف با دوره مرطوب یا تغذیه آبخوان ها است، تراز و حجم ذخیره آب زیرزمینی در تعداد ۲۲ دشت (شامل دشت های مراغه-بناب، عجبشیر، آذرشهر،تبریز، دامنه های شمالی سهند، قوریگل، سپیدان، بیلوردی، دوزدوزان، مهربان، بستان آباد، سراب، اسبفروشان، تسوج، سرای، گمیچی، ملکان، هادیشهر، هرزندات، مرند، ترک و ترکمانچای) افزایش یافته است.
۲۲ دشت آذربایجان شرقی افزایش و ۳ دشت کاهش ذخایر آبی داریم
وی افزود: در سه دشت (شامل دشت های شیرامین، کردکندی و شبستر- صوفیان) ذخایر آبی کاهش نشان می دهد، در صورتی که در دوره مشابه سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ تراز و حجم ذخیره تعداد ۲۳ دشت افزایش و ۲ دشت کاهش داشته است.
غفارزاده اظهار کرد: مجموع تغذیه خالص مخازن آب زیرزمینی استان در شش ماهه اول سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته حدود ۲۶ درصد کاهش یافته است که از جمله عوامل اصلی این امر می توان به کاهش بارندگی ها اشاره کرد. مجموع تغذیه خالص مخازن آب زیرزمینی استان در شش ماهه اول سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته حدود ۲۶ درصد کاهش یافته است که از جمله عوامل اصلی این امر می توان به کاهش بارندگی ها اشاره کرد.
وی ادامه داد: در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ نسبت به اسفند ماه سال ۱۳۹۹ تراز و حجم ذخیره مخازن آب زیرزمینی تعداد ۲۳ دشت استان کاهش (شامل دشت های مراغه-بناب، عجبشیر، شیرامین، آذرشهر، تبریز، دامنه های شمالی سهند، قوریگل، بیلوردی، دوزدوزان، مهربان ، بستان آباد، کردکندی، سراب، اسبفروشان، شبستر- صوفیان، تسوج، سرای، گمیچی، ملکان، هرزندات، هادیشهر، مرند و ترک) و تعداد ۲ دشت افزایش (شامل دشتهای سپیدان و ترکمان چای)یافته است.
وی یادآور شد: مجموع کاهش ذخیره مخازن آب زیرزمینی استان در بازه زمانی مذکور معادل ۱۰۸.۰۵ میلیون مترمکعب می باشد.
وی اضافه کرد: با توجه به به تداوم خشکسالی در سال آبی جاری و به تبع آن عدم تغذیه کافی مخازن آب زیرزمینی در مدت زمان سپری شده، پیش بینی می شود در صورت تداوم کاهش بارندگی ها در ماههای پیش رو، میزان افت سطح آب زیرزمینی و کسری مخازن بیشتر دشت ها در انتهای سال آبی جاری افزایش یابد.
وی خاطر نشان کرد: در کنار اقدامات حفاظتی و تعادل بخشی آب های زیرزمینی که توسط شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی با جدیت انجام می گیرد، امید است خود مردم نیز در زمینه صرفه جویی و مصرف بهینه آب بیش از پیش مشارکت داشته باشند تا در سال آبی جاری با تنش آبی مواجه نشویم.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز اظهار کرد: تاکنون ۹۶هزار و ۲۳۱ هکتار از اراضی کشاورزی پایاب سدها و چاه های استان به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شده اند.
اکبر فتحی اظهار کرد: چون اجرای سیستم های نوین آبیاری تقاضا محور می باشد و بخشی از هزینه اجرا بر عهده کشاورز می باشد، بر این اساس نصب کنتورهای هوشمند توسط شرکت آب منطقه ای بر روی چاه ها و تحویل حجمی آب می تواند موجب استمرار اجرای این سامانه ها شود.
وی همچنین در مورد پیشنهادات و برنامه های اینده سازمان جهاد کشاورزی در راستای مدیریت مصرف آب، گفت: در بخش آب و خاک آبیاری بارانی از برنامه‌های مورد نظر سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی است که با تحقق آن ۲۷۰۰ متر مکعب در هکتار به طور متوسط موجب کاهش مصرف آب و با اجرای آبیاری قطره ای ۳۵۰۰ متر مکعب در هکتار موجب کاهش مصرف آب و با اجرای آبیاری کم فشار ۱۵۰۰ متر مکعب در هکتار کاهش مصرف آب را موجب می شود که از دیگر برنامه ها و پیشنهادات سازمان در جهت مصرف بهینه آب کشاورزی است.
فتحی ادامه داد: کشت زعفران، کشت گل محمدی، اصلاح و احیای باغات با تعویض تاج درختان گردو و حذف و جایگزینی باغات درجه سه موجب کاهش آب در آبیاری را دارد. از برنامه‌های سازمان جهاد کشاورزی استان در بخش باغبانی کشت زعفران، کشت گل محمدی، کشت سایر گیاهان دارویی، اصلاح و احیای باغات درجه ۲ با تعویض تاج درختان گردو و حذف و جایگزینی باغات درجه سه موجب کاهش آب هر کدام تا ۲۵۰۰ متر مکعب در هکتار و در احیا و گزینش باغات نیز تا ۱۵۰۰ متر مکعب در هکتار صرفه جویی در آبیاری را به دنبال خواهد داشت.
وی یادآور شد: در بخش زراعت نیز اصلاح روش‌های آبیاری ثقلی، کشت در جوی و پشته انجام می شود که موجب کاهش مصرف آب تا ۲۵۰۰ مترمکعب در هکتار می شود.
وی افزود: کشت نشایی نیز موجب کاهش مصرف آب تا ۲هزار متر مکعب در هکتار، استفاده از ارقام اصلاح شده موجب کاهش مصرف آب تا یکهزار متر مکعب در هکتار، کشاورزی حفاظتی موجب کاهش مصرف آب تا یکهزار و ۵۰۰ متر مکعب در هکتار و جایگزینی کشت با گیاهان کم آب بر موجب کاهش مصرف آب تا ۲هزار متر مکعب در هکتار می شود که در بخش زراعت نیز این اقدامات پیشنهاد می شود که البته جزو برنامه های مورد نظر سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز به شمار می آید.
