«مرتضی شیخ» امروز افزود: ایران در کمربند خشکی کره زمین قرار گرفته و با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان، تغییرات اقلیمی و خشکی را شدیدتر و محسوس‌تر نشان می‌دهد.
وی بیان‌داشت: مطالعات و بررسی‌ها نشان داده اقلیم کشورمان به‌تدریج به سمت گرم‌تر و خشک‌تر شدن در حال حرکت است و طی سال‌های آینده چنین وضعیتی را بیشتر درک خواهیم کرد؛ بر این اساس نیاز است تا با مدیریت منابع طبیعی و مدیریت مصرف آب ملاحظات ویژه‌ای داشته باشیم و حساس‌تر و با حساب و کتاب بیشتر از منابع‌مان استفاده کنیم.
این مقام مسوول با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی وظیفه تولید اطلاعات پایه در علوم زمین را بر عهده دارد، خاطرنشان‌کرد: در حوزه مخاطرات زمین‌شناسی درخصوص گرد و غبار، از سال ۹۳ کمیته ملی مقابله با گرد و غبار به ریاست سازمان حفاظت محیط زیست شکل گرفته و وظیفه سازمان زمین‌شناسی، بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی گرد و غبار است.
وی با اشاره به اینکه عواملی همچون نبود رطوبت و پوشش گیاهی، پهنه‌ها را مستعد تولید گرد و غبار می‌کند گفت: از همان سال ۹۳ مطالعات و نمونه‌برداری‌ها در داخل کشور انجام شد و با علم به اینکه گرد و غبار در محیط‌های کوهستانی تولید نمی‌شود، به سراغ مناطق با شیب کم، محیط‌های هموار و پست‌ترین پهنه‌ها با خاک‌های ریزدانه رفتیم.
شیخ ادامه‌داد: شرایط اقلیمی که در کشورهای همسایه با آنها مواجهیم از جمله در شرق سوریه و جنوب عراق، همچنین سدسازی‌ها در ترکیه، سوریه و عراق بر روی رودخانه‌های بزرگ دجله و فرات سبب شده تا شاهد خشک شدن مناطق جنوبی عراق با بافت خاک ریزدانه باشیم و نفوذ جریانات آب و هوایی که به‌طور معمول از غرب به شرق است این مناطق را مستعد خیزش گرد و غبار کرده است.
وی اضافه‌کرد: کشور ما نیز به دلیل قرار گرفتن روی همان کمربند، وقتی با خشکی هوا و کاهش رطوبت مواجه می‌شود، پهنه‌های داخلی‌مان درگیر پدیده گرد و غبار خواهد شد.
رئیس مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی تصریح‌کرد: مطابق مطالعات انجام شده، اکنون ۳۵ هزار کیلومتر مربع از پهنه‌های داخلی واقع در ۱۷ استان مرکزی، شرقی و همچنین جنوب خوزستان مستعد تولید گرد و غبار است.
وی اظهار داشت: به‌طور مثال دشت‌های واقع در جنوب و خروجی تهران به سمت قم، اطراف فرودگاه امام(ره) و جنوب ورامین، همچنین جنوب آبیک (صالحیه) در استان البرز به عنوان نزدیک‌ترین نقاط به پایتخت، مستعد تولید گرد و غبار هستند.
شیخ با اشاره به پدیده گرد و غبار اخیر که تا چند روز در پایتخت ادامه داشت، منشا آن را مناطق داخلی عراق و سوریه برشمرد و یادآور شد: همه ساله شاهد ناپایداری جوی در فصل بهار هستیم، اما دلیل اینکه سال گذشته گرد و غبار کمتر داشتیم ولی امسال آن را شاهد بودیم، خشکی زمین و کاهش پوشش گیاهی است که به مضاعف شدن مشکل انجامید.
وی بیان‌داشت: تا کنون بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ نمونه سطحی و جوی در کشور برداشت و مورد آنالیزهای شیمیای و فیزیکی قرار گرفته و به کمیته ملی مقابله با گرد و غبار گزارش شده اند. آنالیز شیمیایی نمونه برداشت شده از گرد و غبار اخیر نشان داد مشخصه نامتعارفی که بخواهد با ورود به خون سمی و خطرناک باشد وجود ندارند، اما به‌طور طبیعی مخلوط شدن آنها با آلودگی‌های صنعتی شهرهای بزرگ می‌تواند خطرناک باشد.
این مقام مسوول تاکید کرد: به‌منظور انجام عملیات مهار گرد و غبار روی ۳۵ هزار کیلومتر پهنه مستعد کشور، ابتدا باید سهم هر محدوده از تولید این آلایندگی مشخص می‌شد تا با کمترین هزینه، بیشترین نتیجه حاصل شود؛ در این راستا جنوب و جنوب شرق اهواز و در سیستان پهنه‌های شمالی آن بویژه بستر خشکیده دریاچه هامون به عنوان اصلی‌ترین مناطق مستعد تولید گرد و غبار شناسایی شد.
وی یادآوری‌کرد: مطالعات نشان می‌دهد منشا گرد و غبار در مرزهای غربی کشور که بافتی کوهستانی دارند خارجی است، اما آلایندگی مشاهده شده در تهران دو منشاء دارد دانه های درشت تر گرد و غبار داخلی و دانه‌های بسیار ریز یک تا سه میکرونی، به‌طور عمده منشا خارجی دارند.
شیخ با اشاره به چالش های مختلف داخلی در کشورهای همسایه، تصریح‌کرد: در جلسه اخیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار تاکید شد که باید وارد فضای دیپلماسی شویم و از ظرفیت‌های وزارت امور خارجه در این زمینه و رفع مشکل استفاده کنیم تا به تفاهمی با همسایگان از جمله ترکیه، عراق و سوریه برسیم.
وی بیان‌داشت: سدسازی‌های ترکیه در حدود سه دهه گذشته، همچنین سدسازی‌های عراق، حقابه‌هایی که باید به دشت های پایین دست داده شود، مساله جنگ در عراق و تامین امنیت لازم برای انجام این کار، از جمله مسائلی است که باید در فضای دیپلماسی مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی در عین حال تاکید کرد: فراموش نکنیم در این پدیده، مهمترین موضوع بروز خشکسالی و کمبود آب است که در نهایت، تولید گرد و غبار و گسیل آن به سمت کشورمان را رقم زده است.
وی افزود: کشورمان به‌تدریج به سمت خشک‌تر شدن در حال حرکت است و نخستین اقدام سازگاری با این مساله و مدیریت مصرف است که عزم ملی می‌طلبد، به‌طوری که همه دستگاه‌های ذی‌ربط باید فکر و عمل‌شان را با هم هماهنگ کنند.
شیخ تصریح‌کرد: باید فشار فعلی در استفاده و بهره‌برداری از منابع طبیعی کشور برداشته شود و برای افت نکردن آب‌های زیرزمینی، از دست نرفتن رطوبت خاک و همچنین پوشش گیاهی در پهنه‌های دارای بافت خاک دانه‌ریز و مستعد تولید گرد و غبار برنامه داشته باشیم.
