کمال طاهری، زمین شناس و پژوهشگر حوزه آب‌های کارستی محل خروج آب را چشمه‌های آهکی یا کارستی دانست که اهمیت بسیار زیادی در تامین آب و تکوین حیات بشر داشته و دارد، گفت: بررسی‌های باستان شناسی پیش از تاریخ در ایران توسط دکتر بیگلری و همکارانش در بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران طی سه دهه اخیر حاکی از استفاده انسان‌های نئاندرتال از غارهای کارستی غرب ایران از بیش از صد هزار سال تا حدود ۴۰ هزار سال قبل است. وجود منابع آب فراوان، دره‌های کارستی، جنگل‌ها و منابع سنگی باعث شده است تا کارست، مطلوب انسان پیش از تاریخ باشد.
وی با اشاره به جایگاه “کارست” در ایران، اظهار کرد: قریب به ۶۰ سال از شروع بررسی‌های مناطق کارستی در ایران می‌گذرد. در سال‌های ۴۰ تا ۴۲ با تشکیل گروه مطالعات آب‌های زیرزمینی در وزارت آب و برق سابق این مطالعات شروع شد و در سال ۱۳۵۰ مطالعات آهکی زاگرس با تشکیل گروهی ویژه، مطالعات در زمینه شناسایی ۵ حوضه آهکی “مهارلو” بختگان، “موند” قره آغاج، “شاپور دالکی”، “زهره و جراحی” و “شر و داراب” با وسعت ۱۵۰ هزارکیلومترمربع بعد از سه سال پایان یافت. در طول سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۶۷ مطالعات منابع آب کارست در حد مطالعات اولیه و شناسایی در برخی حوضه‌ها انجام شد.
طاهری با بیان اینکه در حوضه غرب، در سال ۱۳۸۳ مطالعات شناسایی آب‌های کارست پایان یافت و مطالعات نیمه تفصیلی در حوضه الوند با استفاده از گرنت تحقیقاتی و اعتبارات وزارت نیرو و در قالب تربیت اولین دانش آموخته دکترای هیدروژئولوژی کشور در دانشگاه شیراز (پروفسور حاجی کریمی) انجام شد، ادامه داد: در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ و در حین کنفرانس بین المللی کارست چین و ترکیه، ایده تاسیس مرکز ملی کارست ایران توسط زنده یاد دکتر احمد افراسیابیان(مؤسس و بنیانگذار مرکز مطالعات و تحقیقات کارست ایران) به وزیر وقت نیرو پیشنهاد و با توجه به در دسترس نبودن روش کار، نخست کمیته کارست و سازند سخت وزارت نیرو تاسیس شد و با انجام مطالعات در حوضه مهارلو به عنوان حوضه نمونه کشوری برای دستیابی به متدولوژی ادامه یافت.
این محقق حوزه آب کارست با تاکید بر اینکه این مرکز در حال حاضر به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی آب در شیراز مشغول به فعالیت است، یادآور شد: این مرکز هر چند که در طول حیات ۳۰ ساله خود کارهای ماندگاری انجام داده است، ولی در حال حاضر فعالیت‌های آن در نبود اعتبارات چندان چشمگیر نیست، به گونه‌ای که در سال‌های اخیر فعالیت کارست و بررسی‌های آن چندان رونقی نداشته است و شاید بتوان چند سال اخیر را دوره رکود کارست در ایران دانست.
وی با ابراز امیدواری از اینکه دوباره شاهد توسعه و رشد مطالعات و تحقیقات کارست در ایران باشیم، پیشنهاد ایجاد پژوهشکده ملی کارست در کشور را مطرح کرد و ادامه داد: به نظر می‌رسد منابع آب کارست در ساختار جدید وزارت نیرو و حتی قانون آب، فراموش شده است. با همه اهمیتی که آب کارست در شرایط اضطرار دارد، حتی یک کلمه درباره صیانت از این منابع در قوانین وجود ندارد. درست است که می توان از قانون توزیع عادلانه آب، برای حفاظت از کارست به عنوان یک منبع آبی، بهره برد؛ ولی قطعاً وجود قوانین مرتبط و آشکار در این زمینه می‌تواند ضمانت اجرا و بازدارندگی قوانین را بیشتر کند.
حفاظت از میراث و منابع آب کارست
طاهری با تاکید بر ضرورت حفاظت از منابع آب کارستی و غارها، گفت: برای این منظور باید این منابع را شناخت و از آن حفاظت کرد و لازمه شناخت و حفاظت از این منبع آبی و همچنین غارها، وجود ظرفیت نهادی و ساختار منسجم تصمیم گیری است. در حال حاضر کارست، پیکره‌ای نیمه جان است که تحت مدیریت چند وزارتخانه و سازمان قرار دارد. آثار ملی غار و کارست از طریق سازمان محیط زیست مدیریت می‌شود، درآمد آن برای سازمان‌های گردشگری است و آب آن در اختیار وزارت نیرو است.
وی با بیان اینکه سال ۲۰۲۱ سال جهانی کارست و غار است، خاطر نشان کرد: سازمان‌ها، نهادها و دانشگاه‌های مختلفی از سرتاسر جهان با این رویداد همگام شده‌اند و در ایران نیز انجمن ژئومورفولوژی از حامیان رویداد جهانی کارست و غار است و بسیار پسندیده بود اگر در سازمان‌های متولی آب مانند وزارت نیرو فعالیت‌هایی در این خصوص انجام می‌شد.
این محقق حوزه آب‌های کارست از تدوین کتابی در این زمینه خبر داد و گفت: با همکاری جمعی از زبده‌ترین محققان کارست، غار و دیگر متخصصین حرفه‌ای کشور در حال تدوین کتاب “سیستم کارست و غارهای ایران” هستیم که خوشبختانه تاییدیه‌های لازم را اخذ کرده و از طریق یک ناشر بین المللی منتشر خواهد شد. این کتاب ۲۲ فصل خواهد بود و می‌تواند بازتابی از فعالیت‌های ماندگار کارست در ایران باشد.
وی “کارست” و “غار” را ضرباهنگ تنوع زمین شناختی و نمادی از توسعه پایدار دانست که اگر حفظ شوند، کشور قمقمه آب مطمئنی را نگه داشته است.
به گزارش ایسنا، از سوی اتحادیه جهانی غارشناسی پیشنهاد نامگذاری سال ۲۰۲۱ به عنوان سال جهانی “غارها و کارست” ارائه شد که این پیشنهاد مورد تایید کشورهای عضو قرار گرفت. این نامگذاری جهت تاکید بر اهمیت بالای مناطق کارستی و غارها انجام گرفته است.
بیش از ۲۵ درصد آب آشامیدنی در دنیا از منابع کارستی تامین می‌شود و این در حالی است که اغلب این منابع در کشور ناشناخته باقی مانده است و آبخوان‌های آبرفتی با وجود افت بحرانی سطح آب، آلودگی و کیفیت پایین، همچنان به سختی پاسخگوی نیاز آب کشورمان هستند.
یکی از اشکال و پدیده‌های کارستی و البته آسیب پذیرترین آنها غارها هستند. غار شامل هر گونه حفره انحلالی است که اندازه آن بیش از ۱۵ میلی‌متر باشد. از آنجا که این حداقل ابعادی است که آب شروع به ایجاد یک غار می‌کند، به کامل‌ترین شکل، بیانگر ارتباط تنگاتنگ غارها با جریانات آبی است.
