امروز و در جریان در هشتاد و سومین پویش ملی«تدبیر و امید برای جهش تولید» طرح ملی عظیم انتقال نفت خام از گوره به جاسک و پایانه صادراتی منطقه مکران به طول یک‌هزار کیلومتر با حضور ویدیو کنفرانسی رییس‌جمهوری افتتاح شد. خط لوله‌ای که انتقال نفت خام از گوره به جاسک را برای نخستین بار در تاریخ و صادرات نفت کشورمان بدون نیاز به عبور از تنگه هرمز مقدور می‌کند.
تا پیش از این خارک به عنوان تنها پایانه صادراتی نفت خام ایران مطرح بود و به عبارتی با بهره‌برداری از این طرح کشور توانست از اتکاء به تک اسکله‌ای و پایانه‌ای خارج شود و هدف دیرینه متنوع‌سازی مبادی صادرات نفت کشور محقق شد.
امروز و با افتتاح این طرح، جمهوری اسلامی ایران یک پایانه صادراتی در دریای عمان در اختیار دارد که ضمن افزایش ظرفیت صادراتی کشور، منجر به تنوع و انعطاف در پایانه‌های نفتی شده و کاهش ریسک‌های صادراتی و امنیتی آن را به دنبال خواهد داشت.
همچنین، صادرات از جاسک منجر به کوتاه شدن مسیر رفت و برگشت مشتریان نفت کشور به اندازه یک‌هزار مایل دریایی می‌شود و هزینه هر بشکه نفت از ۶۰ سنت به ۴۰ سنت در هر بشکه کاهش خواهد یافت.
برای احداث این خط لوله در مجموع ۵۳ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده، پنج‌هزار نفر اشتغال مستقیم و ۱۰ هزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد شده است و با بهره‌برداری رسمی از آن برای ۱۰ هزار نفر اشتغال پایدار ایجاد می‌شود.
این طرح با اتکا بر توان داخلی و با هدف انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت تولیدی در خوزستان به سواحل مکران، ذخیره‌سازی نفت در کنار سواحل دریای عمان، صادرات نفت ایران از پایانه جدید، تضمین استمرار نفت‌خام، ارتقای جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی، تمرکززدایی از خارک و توسعه پایدار و اشتغال‌زایی در سواحل مکران عملیاتی و اجرایی شد که در روز جاری شاهد بهره برداری از نخستین فاز آن بودیم.
اتکا به توان داخل، نقطه قوت ابرطرح گوره به جاسک
برپایه این گزارش، سهم بیش از ۹۰ درصدی ساخت داخل و استفاده حداکثری از توان پیمانکاران و سازندگان ایرانی، از مهمترین ویژگی‌های این طرح ملی به شمار می‌آید به طوری‌که در مسیر اجرای آن، ۲۵۰ پیمانکار و تولیدکننده داخلی مشارکت داشته‌اند و با اتکا به توانمندی‌های داخلی، بعضی از تجهیزات و کالاهای مورد نیاز این طرح برای نخستین بار در کشور ساخته شده است.
از جمله این تجهیزات و کالاها می‌توان به ساخت تختال، ورق و لوله متناسب با سیال ترش، مواد اولیه پوشش لولهFBE، پمپ‌های غول‌پیکر ۲.۷ مگاواتی BB۳، شیرهای موتوری ۴۲ اینچ کلاس ۹۰۰ و سیستم کنترل تمام‌ایرانی اشاره کرد؛ طبیعی است اتکای حداکثری به ظرفیت‌های داخلی صرفه‌جویی‌های کلان ارزی نیز برای کشور به دنبال داشته است.
این خط لوله و پایانه صادراتی نفت خام در بندر جاسک که با استفاده حداکثری از توان پیمانکاران و سازندگان داخلی در دست اجرا قرار دارد، از طرح‌های اولویت‌دار شرکت ملی نفت ایران است و آن‌طور که «بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت وعده داده، از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.
وی، امروز و در جریان بهره‌برداری از این طرح عظیم ملی بیان‌داشت: طرح انتقال نفت گوره به جاسک از امروز تا مهرماه با ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه فعالیت خواهد کرد، در مهر تا آبان ظرفیت آن به ۴۰۰ هزار بشکه و از آبان تا دی‌ماه با وارد مدار شدن تلمبه‌خانه‌ها و یک مخزن ذخیره در جاسک به ظرفیت آن به ۵۰۰ هزار بشکه خواهد رسید.
زنگنه خاطرنشان‌کرد: همچنین از دی‌ماه ۱۴۰۰ به ظرفیت ۷۵۰ هزار بشکه‌ای خواهد رسید و از ابتدای اسفندماه ظرفیت روزانه یک میلیون بشکه‌ای برای آن پیش‌بینی شده است.
به عبارتی با اجرای آن، امکان انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از پایانه نفتی گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل دریای عمان فراهم می‌شود و جاسک به عنوان دومین پایانه صادراتی نفت خام کشور، اهمیت راهبردی می‌یابد.
تبدیل تهدید تحریم به فرصت
ابرطرح گوره به جاسک مشتمل بر بخش‌های ساخت حدود یک‌هزار کیلومتر خط لوله ۴۲ اینچ، پنج ایستگاه پمپاژ، تجهیزات اندازه‌گیری و پایش، احداث مخازن ذخیره‌سازی و ساخت اسکله صادراتی است.
هر چند در ابتدا قراردادی برای تامین ۴۰۰ هزار تن ورق «نیز» که یک ورق مخصوص مقاوم به نفت ترش است با خرید از شرکت های خارجی منعقد شد و مقرر بود از پمپ‌های ۶ مگاواتی در این طرح استفاده شود، اما تامین این اقلام در ادامه به دلیل امتناع طرف های خارجی از تعهدهای خود با دشواری‌هایی همراه شد.
در این راستا یک کار یک ساله مشترک بین شرکت ملی نفت ایران، شرکت فولاد مبارکه و شرکت فولاد اکسین تعریف شد تا بتوانند به استاندارد تولید تختال توسط فولاد مبارکه و استاندارد تولید ورق توسط فولاد اکسین برسند و پس از آن استانداردها در اختیار شرکت‌های لوله‌ساز قرار گرفت.
در نهایت، بخش اصلی ورق مورد نیاز این طرح که یک ورق مقاوم به نفت و گاز ترش است برای نخستین بار در ایران ساخته شد. همچنین در حالی که در ابتدای کار مقرر بود از پمپ‌های ۶ مگاواتی در این طرح استفاده شود، به ۵۰ پمپ ۲.۵ مگاواتی تبدیل شد که همگی در ایران ساخته شدند.
در همه بخش‌های خط لوله گوره به جاسک و همه تاسیسات مرتبط، تمامی الزامات و استانداردهای ملی و بین المللی از جمله استاندارد IPS و API و استاندارد نِیس (Nace) رعایت شده است.
اعتبارات و پیشرفت طرح
اجرای طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک نزدیک به ۲ میلیارد دلار اعتبار مصوب دارد که تاکنون پیشرفت ۸۲ درصدی داشته و نزدیک به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در آن هزینه شده است.
دو شرکت تابعه شرکت ملی نفت ایران یعنی شرکت مهندسی و توسعه نفت و شرکت نفت و گاز پارس به ترتیب مسوولیت بخش‌های خشکی و دریایی این طرح را بر عهده داشتند و برای اجرایی شدن این طرح یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار قرارداد با پیمانکاران و تامین‌کنندگان امضا شده که تاکنون ۹۷۰ میلیون دلار آن پرداخته شده است.
همچنین قراردادهایی که شرکت نفت و گاز پارس با پیمانکاران و تامین کنندگان به امضا رسانده ۳۰۰ میلیون دلار است که ۲۰۰ میلیون دلار آن پرداخته شده است.
آغاز نخستین صادرات نفت خام از خارج از تنگه هرمز
برپایه این گزارش، با بهره‌برداری از مرحله نخست طرح ملی و راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک، صادرات نخستین محموله نفت خارج از تنگه هرمز آغاز شد.
طرح پایانه نفتی جاسک، با هدف صادرات میانگین روزانه یک میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین با خطوط لوله زیردریایی و سه سامانه گوی شناور (SPM) در فاصله حدود ۶ کیلومتری از سواحل دریای عمان تعریف شده است.
در مرحله نخست این طرح، یک مجموعه سامانه اندازه‌گیری و خطوط انتقال خشکی و دریا، یک سامانه گوی شناور و متعلقات زیردریایی و تأسیسات روسطحی راه‌اندازی شده است.
این پایانه می‌تواند با متنوع‌سازی مبادی صادراتی کشور، مسیری جدید، ایمن و با مزیت‌های اقتصادی بالا از لحاظ کاهش مسافت، زمان تقاضا تا عرضه، هزینه‌های بیمه و حمل و نقل برای مشتریان نفتی ایران در خارج از گلوگاه خلیج فارس فراهم کند.
همچنین این طرح و تداوم پیگیری‌ها برای توسعه صنایع در منطقه مکران، می‌تواند آغازی بر پایان محرومیت‌ها در این منطقه باشد.
