خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال ۹۷، بیش از هر چیز بر روابط بانکی و صادرات نفت ایران تاثیرگذار بود.
بازگشت تحریم ها با هدف به صفر رساندن صادرات نفت در کنار ایجاد محدودیت‌های شدید در دسترسی به پول صادرات آن، انجام شد. اگرچه صادرات نفت ایران هیچ گاه صفر نشد اما در عمل، موانع فروش و صادرات نفت به شدت افزایش پیدا کرد.
ایران در آن شرایط تلاش کرد تا درآمدهای ارزی از دست رفته نفت خود را با صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی تا حدی جبران کند و در این مسیر نیز موفق بود.
با این حال آن‌گونه که گزارش وزارت خارجه به مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد، ایران در سال‌های ۹۷ تا ۹۹ که بیشترین فشار تحریم را تجربه کرد و از آن می‌توان به جنگی تمام عیار در عرصه اقتصاد یاد کرد. براین اساس حدود ۹۸.۶ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی که می‌توانست به واسطه صادرات نفت نصیب کشور شود، از دست رفت.
اگر به این جنگ اقتصادی، همه‌گیری کرونا را نیز اضافه کنیم که از اواخر سال ۹۸ بر ایران سایه انداخته، درآمد از دست رفته به ۱۱۶.۴ میلیارد دلار بالغ می‌شود.
همچنین تحریم‌ها علیه صادرات نفت و عدم دسترسی به منابع مالی بلوکه شده در دیگر کشورها از جمله، کره جنوبی و عراق، ایران را در مبارزه با کرونا تحت فشار قرار داد.
آمارها نشان می‌دهد ایران با در نظر گرفتن همه‌گیری کرونا در جهان، در سال‌های ۹۷ تا ۹۹، حدود ۸۱ درصد از درآمدهای نفتی خود را از دست داده و اگر کرونا شیوع پیدا نمی‌کرد و شرایط اقتصاد جهانی تا این حد متزلزل نبود، سهم دلارهای از دست رفته ایران به واسطه تحریم‌های یک جانبه آمریکا در این سال‌ها به ۹۱ درصد می‌رسید.
نکته مهم آن است که درآمدهای نفتی ایران در سال ۹۹، به پایین‌ترین رقم از سال ۷۸ تا کنون رسیده است.
این کاهش درآمدها علاوه بر محدودیت‌های شدید بر سر راه صادرات نفت ایران، به کاهش بی‌سابقه قیمت نیز مربوط می‌شود.
قیمت نفت در ابتدای سال گذشته به زیر ۲۰ دلار در هر بشکه رفت و تا پایان سال نیز نتوانست رکورد قیمت بالای ۷۰ دلار در هر بشکه را بشکند.
نگاهی به آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد سهم کاهش قیمت نفت در سال ۹۹، با توجه به راه‌های مویرگی ایران برای فروش نفت و گشایش نسبی در این زمینه، بیشتر بوده است.
ایران سال ۹۹ را با رشد اقتصادی منفی ۲.۵ درصد با احتساب نفت در فصل بهار آغاز کرد.
رشد اقتصادی منفی البته در تابستان تکرار نشد و تابستان این رشد به ۵.۴ درصد رسید. موضوع مهم آن است که در تمام فصل‌های سال ۹۹ به جز فصل بهار، رشد اقتصادی با نفت از رشد اقتصادی بدون نفت بیشتر بوده است.
این اعداد نشان می‌دهد که ایران در سال گذشته توانسته صادرات بخش نفت خود شامل نفت خام، میعانات گازی، فرآورده‌های نفتی و گاز را حتی با وجود تحریم‌های حداکثری آمریکا افزایش دهد که تاثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم نفت در رشد اقتصادی نیز در سال گذشته روندی افزایشی داشته و در حالی که در سال ۹۸، این عدد منفی ۷.۴ درصد بوده، در زمستان سال ۹۹ به ۴.۵ درصد رسیده است.
در مجموع نفت در رشد اقتصادی سال گذشته ایران سهمی ۱.۴ درصدی داشته است و به تنهایی رشد تولید ناخالص گروه نفت در سال گذشته، ۱۱.۲ درصد برآورد می‌شود.
در این شرایط، ایران توانست سال گذشته رشد اقتصادی ۳.۶ درصدی را با احتساب نفت به دست بیاورد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی ۷.۷ درصد در زمستان بوده است. درست در شرایطی که رئیس کل سابق بانک مرکزی و وزیر نفت ایران از افزایش صادرات نفت و امکان دسترسی به پول آن صحبت کرده بودند.
رشد اقتصادی همچنین در سال گذشته بدون نفت ۲.۵ درصد عنوان شده است.
ایران در حالی توانست رشد اقتصادی خود را مثبت کند که در سال گذشته اغلب کشورهای جهان رشد اقتصادی منفی تجربه کردند و در مجموع رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی منفی ۴ درصد عنوان شد.
یکی از مهمترین بخش‌هایی که در ایجاد رشد اقتصادی موثر بوده، افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی است. این در شرایطی است که ایران تا پیش از این واردکننده برخی فرآورده‌ها مانند بنزین بود اما اکنون توانسته صادرکننده این محصول نه در منطقه خاورمیانه که در جهان باشد. سال گذشته ایران محموله‌های بنزین خود را تا آمریکای جنوبی نیز صادر کرد.
