کلنگ احداث نیروگاه 1400 مگاواتی سیریک پس از تاخیر 5 ساله بالاخره به زمین خورد تا فعالیت تامین یکی از مهمترین زیرساخت‌های سواحل مکران کلید بخورد.
پس از مراسم کلنگ‌زنی این نیروگاه پیرامون برخی از جزئیات قراردادی این پروژه
برخی از شبهات پیرامون شرایط قرارداد ساخت این نیروگاه بین شرکت برق حرارتی کشور و پیمانکار روسی به وجود آمد.
بر همین اساس مواردی از قبیل، هزینه تمام شده بالا، تکنولوژی قدیمی ساخت نیروگاه و روند به نتیجه رسیدن قرارداد از جمله شبهاتی بود که محل سوال قرار گرفت.
در همین راستا و به منظور بررسی شبهات مطرح شده پیرامون جزئیات پروژه و قرارداد احداث نیروگاه 1400 مگاواتی سیریک به سراغ بهنام خائفی نژاد، مجری طرح‌های نیروگاهی بخار شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی رفتیم تا پیرامون این مسئله با وی به گفتگو بنشینیم.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:
*هزینه ساخت نیروگاه سیریک معادل هزینه نیروگاه مشابه در سایر نقاط دنیا
نیروگاه سیریک پس از مدت‌ها وارد مرحله ساخت شد و عملیات اجرایی از 2 هفته گذشته کار خود را آغاز کرد، ممکن است، به عنوان سوال ابتدایی پیرامون جزئیات عملیات کلنگ‌زنی این نیروگاه بفرمایید؟
خائفی‌نژاد: روز پنجشنبه مقارن با 20 خرداد 1400 عملیات اجرایی پروژۀ نیروگاه بخاری سیریک با دستور مستقیم ریاست جمهوری و با حضور وزیر نیرو، سفیر ایران در روسیه، استاندار هرمزگان و نماینده مردم شرق استان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی و نمایندۀ ویژۀ وزیر انرژی روسیه در محل ساخت‌گاه برگزار و به طور رسمی عملیات اجرایی آغاز شد.
در حال حاضر فعالیت‌های تجهیز کارگاه و تسطیح زمین را آغاز شده و مطابق با برنامه زمانی فعالیت‌های بخش مهندسی و طراحی‌های پایه را در دستور کار قرار دادیم که توسط پیمانکار و مشاور بررسی‌های لازم انجام شود و طرح نهایی پروژه استخراج شود و مورد استفاده قرار بگیرد.
بعد از افتتاح این پروژه برخی گفتند که با این 1.4 میلیارد یورو می‌توان 3 نیروگاه درجه یک کلاس F زد. آیا واقعا هزینه تمام‌شده‌ای که در این پروژه مدنظر قرار گرفته در مقایسه با نیروگاه بخار سایر دنیا در همین مقیاس هزینۀ زیادی است؟
خائفی‌نژاد: طبیعتاً احداث نیروگاه بخار نسبت به نیروگاه گازی و سیکل ترکیبی هزینۀ اولیۀ بالاتری دارد و به لحاظ زمانی طولانی‌تر است و شاید یکی از دلایلی که در دهه‌های اخیر احداث نیروگاه‌های بخار مورد توجه نبوده، همین موضوع بوده است.
نیروگاه‌های بخار به خاطر حجم تجهیزات مورد استفاده و گستردگی تجهیزاتی که وجود دارد، از نیروگاه گازی و سیکل ترکیبی گران‌تر هستند. می‌توان گفت هر واحد نیروگاه بخار 30 درصد بیشتر از نیروگاه گازی هزینۀ اولیه داشته باشد.
اختلافی که برخی از کارشناسان مطرح می‌کردند، فراتر از 30 درصد بود و صحبت از یک اختلاف سه برابری پیرامون هزینه تمام شده ممکن است جزئیات بیشتری را بفرمایید؟
خائفی‌نژاد: مشابه این نیروگاه در کشورهای دیگر بسیار رایج است و به بهره‌برداری می‌رسد و از لحاظ توجیه فنی اقتصادی هم قابل پذیرش است و قیمت تمام شده هم معادل قیمت تمام شده نیروگاه سیریک یعنی 1.4 میلیارد یورو برآورد می‌شود.
*نیروگاه سیریک یکی از به روزترین نیروگاه‌های بخار دنیا است
یک بحث دیگر که مطرح شد این بود که فناوری به کار رفته در نیروگاه بخار مربوط به 40 سال پیش است، به عبارت دیگر با وجود اینکه ما تکنولوژی پیشرفته‌ای در زمینه ساخت نیروگاه داریم، چرا باید به ساخت نیروگاه با تکنولوژی قدیمی توسط یک کشور دیگر تن دهیم؟
خائفی‌نژاد: این طور نیست. در قرارداد پروژۀ سیریک با دقت نظری که همکاران و مشاور و کارفرما داشتند از آخرین ویرایش استانداردهای روز دنیا در زمینه‌های مختلف استفاده می‌شود و نیروگاه کاملا مدرن است.
در این نیروگاه بویلرها از نوع سوپرکریتیکال با راندمان بالا هستند و تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرد براساس آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا است. شاید منظور از طرح این موضوع شباهت با نیروگاه‌های بخار قدیمی بوده است که سالیان گذشته در کشور اجرا شد که خب در زمان خودشان و با آخرین تکنولوژی آن زمان ساخته شدند ولی به مرور زمان در قسمت‌های مختلف پیشرفت رخ داده و در دنیا هم امروزه از نیروگاه‌های بخار مشابه نیروگاهی که در دستور کار ما در فاز بهره‌برداری و احداث و اجرا بسیار وجود دارد.
استانداردهایی که در نظر گرفتید استانداردهای کشور روسیه یا ایران است؟
خائفی‌نژاد: استانداردها بین‌المللی هستند و در کل دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. دسته‌ای از استانداردها آمریکایی و اروپایی هستند و بعضی جاها مجوز استفاده از استانداردهای روسی هم به شرکت پیمانکار داده شده و هرجا که ضرورت داشته رعایت قوانین و آیین‌نامه‌های داخلی و استانداردهای ایران هم برای پیمانکار الزام شده است.
در روند ساخت نیروگاه، از به روزترین استانداردهایی نظیرASTM , ASME , ANSI , IEC , IEEE , ISO-EN و مباحث 22 گانۀ مقررات ملی ساختمان جمهوری اسلامی ایران و نشریات سازمان برنامه و بودجۀ کل کشور استفاده شده است.
وقتی نام نیروگاه بخار به گوش می‌خورد یاد نیروگاه بعثت می‌افتیم که حجم آب زیادی مصرف می‌کند و چون آب زیادی مصرف می‌کند زمینۀ تخریب محیط‌زیست را فراهم می‌کند. آیا نیروگاه سیریک چنین نکتۀ منفی دارد؟
خائفی‌نژاد: ذاتاً مصرف آب در نیروگاه بخار بیشتر از سایر نیروگاه‌های حرارتی است. شاید بتوان گفت در ظرفیت‌های مشابه تا 2 برابر یک نیروگاه سیکل ترکیبی مصرف آب در نیروگاه بخار بیشتر است. یکی از دلایلی هم که در سالیان اخیر نیروگاه‌های بخار مورد اقبال و توجه نبوده، همین مصرف آب آن بوده است که با توجه به خشک‌سالی‌هایی که داشتیم و کمبود آب‌های قابل اطمینان و پایدار باعث شده که خصوصاً در مناطق مرکزی کشور احداث نیروگاه بخار قابل توجیه نباشد، ولی این موضوع در رابطه با نیروگاه سیریک صحت ندارد.
منطقه قرارگیری نیروگاه در مجاورت دریا است و دسترسی به آب آزاد فراهم است و 100 درصد آب مورد نیاز نیروگاه با استفاده از سیستم‌های مدرن از دریا گرفته می‌شود و بعد از استفاده به دریا باز می‌گردد.
*همه الزامات محیط زیستی در فرآیند طراحی و اجرا مد نظر قرار گرفته است
پس تنها ارتباط این نیروگاه با محیط‌زیست همین تبادل آبی است؟
خائفی‌نژاد: بله آن‌چه که به منابع آبی برمی‌گردد، همین مورد است.
تبدیل حرارتی که آب متحمل می‌شود، مشکلی برای آن منطقه ندارد، زیرا دمای آب ورودی به نیروگاه با دمای آب خروجی از نیروگاه تفاوت دارد و این تفاوت دمایی می‌تواند بر محیط زیست دریای عمان تاثیر گذار باشد؟
خائفی‌نژاد: در جریان مجوزاتی که از محیط‌زیست گرفتیم یک محدودۀ مشخصی وجود دارد که وقتی آب می‌خواهد به دریا بازگشت داده شود چقدر می‌تواند نسبت به آب اولیه گرم‌تر باشد و در چه شعاعی و با چه فواصلی این آب به آب اصلی متصل شود که در طرح ما هم همۀ این الزامات و استانداردها مدنظر بوده است.
با توجه به اینکه نیروگاه بخار می‌توان مصرف مازوت داشته باشد، آیا تاثیر آلودگی هوایی این سوخت مد نظر قرار گرفته است؟
خائفی‌نژاد: یکی از مزیت‌های اصلی نیروگاه بخار نسبت به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و گازی امکان بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها با استفاده از سوخت‌های ارزان قیمت و سنگین خصوصاً مازوت است. این برتری بسیار مهم است که این امکان را فراهم می‌کند که در ایام سرد سال که بعضاً فشار گاز به دلیل افزایش مصرف کاهش پیدا می‌کند، نیروگاه‌های بخار می‌توانند پایداری شبکه را حفظ کنند و با استفاده از سوخت مایع برق مورد نیاز را در مناطق مختلف کشور تولید کنند.
*نیروگاه بخار با سوخت مایع هم برق تولید می‌کند
خب مسئلۀ آلودگی مازوت هم با فیلتر رفع شده است و تجهیزات جلوگیری‌کننده از آلودگی مازوت در نیروگاه تعبیه شده است؟
خائفی‌نژاد: این مسئله بسیار مهم است. در مجموعۀ دولت خصوصاً وزارت نیرو و وزارت نفت کمیسیون‌ها و کار گروه‌های مشترکی تشکیل شده که کیفیت سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها کیفیت مطلوبی باشد و همچنین نیروگاه‌هایی که می‌خواهند با سوخت مایع سنگین کار کنند، تجهیزات تصفیۀ دود نصب شود و پروژۀ سیریک هم مستثنی از این موضوع نیست و تجهیزات لازم مهندسی و تأمین تجهیزات در نظر گرفته شده است کمترین آسیب به محیط‌زیست برسد و ما محیط‌زیست بدون آلودگی در آن منطقه داشته باشیم.
نکته‌ای که من در موارد فنی دیدم پایۀ اصلی سوخت این نیروگاه گاز است، درصورتی که گاز نباشد ما سراغ سوخت‌های مایع می‌رویم؟
خائفی‌نژاد: بله سوخت اصلی گاز است ولی این امکان وجود دارد که بتوان با سوخت مایع هم کار کرد.
به طور کلی می‌توان گفت که چون شما الزامات محیط‌زیست را در آن‌جا کسب کردید و بدون این الزامات اصلا اجازۀ ساخت و کلنگ‌زنی داده نمی‌شود، پس می‌توان گفت که نگرانی از این بابت نداریم و اگر اتفاقی بیافتد، سازمان محیط‌زیست باید پاسخگو باشد، چراکه این سازمان استاندارد را صادر کرده است؟
خائفی‌نژاد: دقیقاً همینطور است و حتما هم سازمان محیط‌زیست این پایش‌ها را در مرحلۀ احداث و بهره‌برداری انجام می‌دهد و ما هم خودمان را موظف می‌دانیم که الزامات ابلاغی از طرف سازمان محیط‌زیست را در طرح رعایت کنیم.
*چرا نیروگاه سیریک یک واحد سیکل ترکیبی نیست؟
علی‌رغم نکات مثبتی که از نیروگاه بخار گفتید، راندمان نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بالاتر از نیروگاه بخار است و این مسئله می‌تواند نقطه ضعف نیروگاه بخار تلقی شود، با توجه به این مسئله چرا نیروگاه سیریک نیروگاه بخار است و سیکل ترکیبی نیست؟
خائفی‌نژاد: اساساً شبکۀ برق کشور ما به لحاظ پراکندگی و وسعت و ظرفیت تقاضای موردنیاز برای پایداری شبکه به واحدهای با ظرفیت بالا در مناطق مختلف کشور نیاز دارد. یکی از وظایف اصلی نیروگاه‌های بخار تأمین بار پایه در کشور است که این مهم توسط نیروگاه‌های حرارتی دیگر با کیفیت نیروگاه بخار قابل انجام نیست، به این دلیل که در کشور نیروگاه گازی یا سیکل ترکیبی با ظرفیت بالا نداریم.
پس نیروگاه دماوند شامل ظرفیت بالا نیست؟
خائفی‌نژاد: واحدهای نیروگاه دماوند 160 مگاواتی است. چیزی که من از آن صحبت می‌کنم واحدهای 300 و 600 مگاواتی است. بحث دیگری که مطرح شد راندمان است. نیروگاه‌های سیکل ترکیبی مزایای بسیاری از جمله راندمان بالا دارد ولی نکتۀ قابل توجه این است که به دلیل سیستم و تکنولوژی نیروگاه‌های بخار در ایام مختلف سال راندمان یکسانی دارد و عملاً تابع شرایط محیطی نیست.
درصورتی که نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی به دلیل اینکه ظرفیت تولید و راندمان واحد تابع شرایط محیطی است در مناطقی مشابه سیریک که در تابستان دمای محیط بالا است، مقدار زیادی از ظرفیت اسمی آن‌ها قابل استحصال نیست ولی نیروگاه بخار به دلیل مستقل بودن از شرایط محیطی در دماهای بالا هم می‌تواند برابر ظرفیت اسمی خود تولید داشته باشد.
پس دو دلیل عمدۀ فنی برای استفاده نکردن از سیکل ترکیبی در سیریک یکی محدودیت شبکه است که نیاز به واحد با ظرفیت بالا دارد و مسئلۀ دوم هم وابستگی به شرایط محیطی است که شرایط ترمودینامیکی برای نیروگاه گازی ظرفیت اسمی آن را کاهش می‌دهد و محدودیت ایجاد می‌کند که در نیروگاه بخار این‌طور نیست؟
خائفی‌نژاد: بله دقیقا همینطور است.
*فرآیند گشایش LC پروژه سیریک از سال گذشته آغاز شد
طبیعتا قرارداد سیریک یک شبه و در انتهای دولت بسته نشده و یک سیر تقریبا 5 ساله را طی کرده است، ممکن است پیرامون روند طرح مسئله تا کلنگ‌زنی بفرمایید؟
خائفی‌نژاد: موضوع از این‌جا شروع می‌شود که دولت در لایحۀ اصلاح بودجۀ سال 1395 بحثی را برای اخذ تسهیلات اعتباری از دولت فدراسیون روسیه به میزان 5 میلیارد یورو مطرح می‌کند و این موضوع در لایحۀ تصویب‌شده در مجلس شورای اسلامی به تصویب می‌رسد که مطابق با آن تصویب‌نامه به دولت اجازه داده می‌شود که با رعایت سقف مقرر در قانون بودجه تا سقف 5 میلیارد یورو برای طرح‌های تملک دارای سرمایه از کشور روسیه وام اخذ شود.
این بند در لایحه‌های بودجۀ سنوات آتی هم تکرار می‌شود و به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد. بر همین اساس در دی‌ماه سال 95 یک موافقت‌نامه بین دولت جمهوری اسلامی و دولت فدراسیون روسیه مبادله می‌شود تا برای طرح‌های زیرساختی و طرح‌های سرمایه‌گذاری مشترک پروژه‌هایی تصویب شود که بتوانند از محل وام 5 میلیارد یورویی استفاده کنند.
یکی از پروژه‌هایی که برای این منظور کاندید می‌شود، احداث یک نیروگاه حرارتی در کشور ایران است. با توجه به اینکه قبلا هم بحث احداث نیروگاه بخار در جنوب شرق کشور مطرح بوده است و به منظور پایداری شبکه در آن منطقه و همچنین ضرورت توسعۀ سواحل مکران بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری، پروژۀ نیروگاه بخاری سیریک کاندید می‌شود که از محل این تسهیلات بتواند استفاده کند.
نهایتا پیمانکار توسط وزارت انرژی روسیه معرفی می‌شود، مصوبه‌های لازم از هیئت وزیران، شورای اقتصاد، کمیسیون مادۀ 28 قانون برگزاری مناقصات برای بحث ترک تشریفات و مجوزات لازم از بانک مرکزی و وزارت صمت و سایر دستگاه‌ها اخذ می‌شود.
در نهایت در سال 99 پس از تعویض پیمانکار پروژه، قرارداد اجرای پروژه به تصویب و تأیید وزارت دارایی ایران و روسیه رسیده و اجرایی شدن پروژه و گشایش خط اعتباری LC در دستور کار طرفین قرار گرفت.
آیا LC این پروژه به تازگی گشایش پیدا کرده است؟
خائفی‌نژاد: فرآیند گشایش LC این پروژه از مرداد سال گذشته شروع شده و با اخذ مجوزات لازم از نهادهای ذی‌ربط نهایتاً در اواخر اردیبهشت امسال LC گشایش شده است و برای پیش‌پرداخت هم با توجه به اینکه قرارداد در سال گذشته نهایی شده و به تصویب رسیده، فعالیت‌ها
